Vandaag ben ik naar het SMAK geweest naar de overzichtstentoonstelling van Paul McCarthy. Bezoekers die eerder gegaan zijn beschreven het kort en bondig: “pipi, kaka.” Ik heb er eerlijk gezegd meer aan over gehouden 😉

Belangrijke oorzaak daarvan was de deskundige uitleg van Parcifal, één van mijn leraars op de Academie Gent. Hij startte zijn gidsroute op een totaal andere manier dan dat de tentoonstelling was opgebouwd. We staken meteen het recente héél drukke werk The Pirate Project over en startten chronologisch met één van zijn oudste, maar basiswerken: Dead H. Een metalen constructie die de vorm van een H heeft. Je kan door de “2 benen” heen kijken, maar je mist steeds de “ziel” van het object. Dat is volgens McCarthy ook het geval met de mens. Hoe goed Freud het psychoanalytisch ook benaderd heeft, niemand kan de ziel blootleggen, hoogstens lichtjes benaderen. Van daaruit startte een rollercoaster van installaties, beeldhouwwerken, videos, schilderijen, tekeningen,… Ik zal ze hier niet allemaal overlopen. Wel een aantal statements die hij met zijn werken wilt uitdrukken:

  • zijn werk is sterk maatschappijkritisch
  • gericht tegen de American “fake” dream van Hollywood en Disney
  • waar acteurs in geen masker dragen, maar dag in dag uit een “rol” spelen
  • hij wil het leven “achter de set” tonen, je ziet dus overal de mechanische aansturingen, zelfs de holle muren van het museum zelf worden blootgelegd
  • niet geborsteld, gemoraliseerd, geïdealiseerd maar de oerinstinkten van de mens, totaal complexloos, alle remmen los
  • hij laat in de ziel van de maatschappij kijken, zaken wat je normaal niet te zien krijgt
  • hij geeft ook geen regie in zijn video’s, iedereen doet erop los, er is geen editting, hij geeft niet zijn visie van de feiten, alles wordt getoond, het is aan jou om er een verhaal van te maken
  • hij gebruikt overal maskers omdat op dat moment de remmingen los komen, dan komt de ware aard van de mens naar boven

Hoe komt het over? Bij momenten hilarisch, walgelijk, beschamend, vulgair, pervers, bevreemdend, aangrijpend, heel duidelijk, expliciet. Mooi vind ik het niet, maar daar gaat het niet om. Het is ongelooflijk welke emotie zijn werken uitstralen en overbrengen. En wat ik nog veel sterker vind is de evolutie die McCarthy heeft doorgemaakt. Van rebellie tegen het minimalisme en de verheerlijking van het kapitalisme in de popart naar hedendaags bijna ultra geweld die je nu heel veel in de kunst ziet terugkeren. Hij is in de manier om maatschappijkritiek over te brengen volledig meegeëvolueerd met zijn tijd. Chapeau, hieraan zie je de kunstenaar.

Eén werk vond ik geniaal en wil ik jullie niet besparen: Mechanical Pig. (zie foto hierboven) Je ziet een installatie met een levensgroot varken bovenop verschillende elektronische dozen die hem aansturen. Het varken slaapt eerst vredig en droomt “the American Dream.” Je ziet letterlijk zijn REM in zijn ogen, zijn staartje weg en weer wuiven, zijn borstkas op en neer gaan… En opeens gaat de zalige droom over in een nachtmerrie en begint het beestje te dromen van wat de gevolgen zijn van deze consumptie gedreven maatschappij. Namelijk dat hij in een vrij drastische manier bij McDonalds zal belanden. Je kan je voorstellen hoe fel hij begint te huiveren. Schitterend hoe hij de animatronica in deze installatie heeft gebruikt. Het is zelfs interactief want het programma wordt mee aangestuurd door de sensoren die de bewegingen van de bezoekers doorgeven aan het apparaat. McCarthy heeft in een vorig leven meegewerkt op de set van Star Wars en dat verklaart veel van zijn gebruikte technieken uit de cinematografie die hij heel doelbewust inzet.

Ik heb alvast genoten van het inhoudelijk thema rond die fake wereld. Zelf ben ik ook sterk gefascineerd rond de rol van marketing op de maatschappij: wat doet het met ons zelfbeeld, de eetgewoontes, de sportgewoontes, de werkgewoontes, de intieme gewoontes? Niet nieuw als thema natuurlijk, maar nu begin je echt de gigantische impact op de maatschappij te zien in de vorm van een epidemie van obesitas bijvoorbeeld. Als psychologe ben ik hier nog niet uit. De psychologie heeft hierin een grondslag gegeven. Hoe krijg je die invloeden op de maatschappij binnen een bepaalde morele, gezonde grens. Hmm, hij heeft me alvast nieuwe inspiratie bijgebracht. Bedankt Paul 😉